Depresja

 

Czym jest depresja?

Depresja to poważne zaburzenie nastroju, które wpływa na sposób, w jaki osoba myśli, czuje i funkcjonuje na co dzień. Charakteryzuje się uczuciem smutku, poczuciem pustki, beznadziei i utraty zainteresowania czynnościami, które kiedyś sprawiały radość. Towarzyszy jej także rozdrażnienie. Zaburzenia depresyjne mogą prowadzić do różnych problemów emocjonalnych i fizycznych oraz znacząco obniżyć jakość życia. Objawy depresyjne mogą być symptomem zaburzeń adaptacyjnych, które występują w reakcji na silny stres lub trudności życiowe. Mogą mieć też charakter nerwicowy lub oznaczać wystąpienie epizodu depresji - choroby psychicznej. Dlatego objawy depresyjne warto skonsultować z lekarzem psychiatrą i stosować się do zaleceń specjalisty.

Rodzaje zaburzeń depresyjnych (DSM-5)

Większe zaburzenia depresyjne

Tak zwane większe zaburzenia depresyjne charakteryzują się występowaniem odrębnych epizodów silnego obniżenia nastroju, które trwają przez co najmniej 2 tygodnie - choć czasem utrzymują się znacznie dłużej.

Objawy mogą obejmować uczucie smutku, przytłaczające poczucie winy (“wyrzuty sumienia”), utratę zainteresowania lubianymi dotychczas aktywnościami, stałe zmęczenie, niską samoocenę, problemy z koncentracją uwagi, a także myśli samobójcze.

Niekiedy pacjenci zaczynają reagować wybuchami gniewu, odczuwają silną frustrację i rozdrażnienie. Życiowe trudności wydają się wtedy przeszkodą nie do pokonania, pacjent czuje się ciężarem dla innych, może pojawiać się potrzeba ucieczki od nieznośnego cierpienia emocjonalnego. W większości przypadków zaburzenie to ma charakter nawracający.

 

Uporczywe zaburzenia depresyjne (dystymia)

Dystymia jest chroniczną formą depresji, która trwa przez co najmniej 2 lata. Objawy są zazwyczaj mniej nasilone, ale mogą prowadzić do długotrwałego uczucia smutku i obniżonego nastroju. Zaburzenie to zwykle pojawia się wcześnie - w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości. Może występować jednocześnie z zaburzeniami osobowości i/lub uzależnieniem.

Sezonowe obniżenie nastroju

W określonych porach roku, najczęściej jesienią i zimą, kiedy ilość światła słonecznego jest ograniczona, mogą pojawiać się epizody obniżonego nastroju zwane depresją sezonową. Objawy obejmują obniżony nastrój, zmęczenie, zwiększoną potrzebę snu i apetyt na węglowodany.

Przyczyny depresji

Czynniki genetyczne

Badania wskazują dziedziczenie odgrywa istotną rolę w rozwoju depresji (zob.: DSM-5). Osoby, które mają w rodzinie przypadki depresji, są bardziej narażone na rozwój tego zaburzenia.

Czynniki biologiczne

Depresja wiąże się z zaburzeniami w funkcjonowaniu neuroprzekaźników w mózgu, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina. Te substancje chemiczne są odpowiedzialne za regulację nastroju, a brak równowagi w ich obrębie może prowadzić do objawów depresji.

Czynniki psychologiczne

Niskie poczucie własnej wartości oraz problemy z radzeniem sobie ze stresem mogą przyczynić się do rozwoju depresji. Doświadczenie traumy, utraty bliskiej osoby, przemocy lub zaniedbania również zwiększają ryzyko depresji. Niekiedy rodzice są tak silnie pochłonięci własnymi problemami życiowymi, żałobą, silnym lękiem czy chorobą, że zaniedbane zostają potrzeby emocjonalne dziecka - to zaś może w niesprzyjających warunkach wpłynąć na rozwój depresyjnej dynamiki. Zaburzenia depresyjne niekiedy współwystępują z zaburzeniami osobowości i zaburzeniami lękowymi.

 

Czynniki środowiskowe

Doświadczenie utraty rodziców we wczesnym dzieciństwie zwiększa ryzyko rozwoju depresji - już Zygmunt Freud i Karl Abraham zwracali uwagę na fakt, że czynnikiem poprzedzającym rozwój skłonności depresyjnych jest przedwczesne doświadczenie utraty. Także stresujące wydarzenia życiowe, takie jak utrata pracy, problemy finansowe, konflikty rodzinne czy brak wsparcia społecznego, są uznawane za czynniki ryzyka. Trudne zmiany życiowe, takie jak nagłe zachorowanie, przeprowadzka czy zmiana pracy, oraz towarzyszący im silny stres, mogą wpływać na wystąpienie zaburzeń adaptacyjnych.

Objawy depresji

Emocjonalne objawy depresji

• uczucie smutku, przygnębienia lub pustki;
• poczucie odrzucenia i osamotnienia;
• utrata zainteresowania wykonywanymi czynnościami i niemożność odczuwania płynącej z nich przyjemności;
• poczucie winy, beznadziei i bezwartościowości, uporczywe oskarżanie się o dawno popełnione błędy;
• nienawiść wobec siebie;
• obsesyjne analizowanie minionych sytuacji;
• nadmierne zamartwianie się o swoje zdrowie;
• silny lęk i drażliwość;
• używanie substancji psychoaktywnych, uzależnienia jako metoda ucieczki przed nieznośnym stanem emocjonalnym;
• myśli samobójcze lub myśli o śmierci.

Fizyczne objawy depresji

• nieplanowane zmiany w apetycie i wadze;
• problemy ze snem, takie jak bezsenność, wybudzenie się w nocy lub nadmierna senność;
• zmęczenie i brak energii;
• spowolnienie psychomotoryczne lub pobudzenie;
• bóle głowy, bóle brzucha i inne niewyjaśnione dolegliwości fizyczne.

Poznawcze objawy depresji

• trudności z koncentracją, podejmowaniem decyzji i pamięcią;
• nagłe pogorszenie wyników w szkole, na studiach, w pracy;
• negatywne myśli i pesymizm;
• skłonność do myśli katastroficznych i wyolbrzymiania problemów.

 

Diagnoza zaburzeń depresyjnych

Diagnoza depresji wymaga kompleksowego podejścia i jest stawiana przez lekarza psychiatrę. W gabinecie psychoterapeutycznym praca koncentruje się na wzmacnianiu osłabionego ego, odkrywaniu przyczyn zaburzeń depresyjnych (często nieświadomych) i przepracowywaniu ich.

 

Leczenie zaburzeń depresyjnych

Jedną z uznanych metod leczenia zaburzeń depresyjnych jest psychoterapia psychoanalityczna, która koncentruje się na odkrywaniu i przepracowywaniu nieświadomych konfliktów i nieadaptacyjnych mechanizmów obronnych, które leżą u podstaw depresji.

Celem psychoterapii jest zwiększenie świadomości pacjenta na temat własnych emocji, myśli i zachowań, co pozwala na lepsze zrozumienie siebie i swej historii, a także wprowadzenie pozytywnych zmian. Sesje odbywają z częstotliwością 2-3 w tygodniu, dzięki czemu można czynić świadomymi dotychczas nieświadome obszary życia psychicznego.

Jeśli objawy są nasilone, psychiatra może zdecydować o rozpoczęciu leczenia farmakologicznego. Jest ono stosowane jednocześnie z psychoterapią, co daje pozytywne rezultaty terapeutyczne.

 

Jak wspierać osoby z zaburzeniami depresyjnymi?

Edukacja i zrozumienie

Ważne jest, aby osoby bliskie pacjentom cierpiącym z powodu depresji miały świadomość, z czym borykają się ich bliscy. Edukacja na temat zaburzeń może pomóc w zrozumieniu trudności, z którymi boryka się pacjent, oraz w znalezieniu skutecznych sposobów wspierania go.

Wsparcie emocjonalne

Każdy człowiek potrzebuje wsparcia emocjonalnego od swoich bliskich. Empatyczna postawa oraz niebagatelizowanie problemów mogą pomóc pacjentowi w radzeniu sobie z trudnościami i zachęcić go do kontynuowania trudnego i wymagającego procesu psychoterapii. Warto pamiętać, że objawy depresyjne nie mają nic wspólnego z “lenistwem” ani “wzięciem się w garść”. “Pozytywne myślenie” nie usunie głębokich trudności, które wymagają profesjonalnej pomocy.

Styl życia

Bliscy mogą wspierać pacjentów w rozwijaniu zdrowych nawyków, takich jak aktywność fizyczna, zdrowa dieta, a szczególnie odpowiednia liczba godzin snu oraz odpoczynku (co czasem okazuje się niemożliwe do osiągnięcia w związku z naturą depresji). Zdrowy styl życia nie wyleczy depresji, może jednak pozytywnie wpływać na samopoczucie i funkcjonowanie emocjonalne.

Zachęcanie do podjęcia psychoterapii i konsultacji z psychiatrą

Zachęcanie osoby cierpiącej z powodu stanów depresyjnych do poszukiwania profesjonalnej pomocy i kontynuowania psychoterapii jest kluczowe. Wspieranie regularnych wizyt u psychoterapeuty i przestrzegania zaleceń lekarza może przyczynić się do poprawy stanu pacjenta.

Podsumowanie

Depresja to zaburzenie psychiczne, które może znacząco wpływać na jakość życia człowieka. Należy odróżnić je od zaburzeń adaptacyjnych czy nerwicy. Dlatego diagnozę depresji stawia wyłącznie specjalista. Zrozumienie przyczyn, objawów i metod leczenia tych zaburzeń jest kluczowe, aby skutecznie pomagać pacjentom w radzeniu sobie z wiecznym smutkiem, anhedonią, brakiem energii czy bezsennością. Psychoterapia psychoanalityczna jest jedną z uznanych metod leczenia depresji. Ważną rolę w procesie zdrowienia odgrywają także wsparcie bliskich oraz edukacja. Jeśli zmagasz się ze objawami depresyjnymi, warto skonsultować się doświadczonym psychoterapeutą lub lekarzem psychiatrą, którzy pomogą w znalezieniu odpowiedniej formy leczenia.